COVİD-19 PANDEMİSİ SÜRECİNDE TÜFE ÜZERİNE İNCELEME
“TÜKETİCİ GÜVENİNİ KAYBETMEKTE”
Eylül 4, 2020
‘’NORMALLEŞME SÜRECİNDE SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSİ’’
Eylül 27, 2020COVİD-19 PANDEMİSİ SÜRECİNDE TÜFE ÜZERİNE İNCELEME
COVİD-19 PANDEMİSİ SÜRECİNDE
TÜFE ÜZERİNE İNCELEME
Araştırma Yazarı
Ümit Güven AKÇAKAYA
İstanbul, 2020
İÇİNDEKİLER
1. Türkiye’de Covid-19 Pandemi Sürecine Kısa Bakışı 1
2. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Nedir? Nasıl Hesaplanmaktadır? 2
3. Covid-19 Pandemisi Sürecinde TÜFE Oranları 2
3.1. Tüketici Fiyat Endeksi Mart Ayı İnceleme 2
3.2. Tüketici Fiyat Endeksi Nisan Ayı İnceleme 5
3.3. Tüketici Fiyat Endeksi Mayıs Ayı İnceleme 9
3.4. Tüketici Fiyat Endeksi Haziran Ayı İnceleme 13
3.5. Tüketici Fiyat Endeksi Temmuz Ayı İnceleme 16
3.6. TÜFE, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Ayları Karşılaştırılması 19
ÖZET
Dünyayı ve Türkiye’yi sosyokültürel ve sosyoekonomik açıdan etkileyen Covid-19 pandemisi ülkemizde yer alan tüketicilerin satıl alma güçlerini etkilemektedir. Tüketicilerin satıl alma güçlerini etkileyen Covid-19 pandemisi sürecindeki ürünlerin fiyatlarındaki artış TÜİK tarafından hesaplanan TÜFE ’de gözlenmektedir.
Covid-19 pandemi sürecinde birçok ürün ve hizmetlerdeki artışın gözlenmesi enflasyon verileri elde edilirken kullanılan TÜFE hesaplamasına da yansımıştır. Türkiye’deki Covid-19 pandemisi sürecinde ürün ve hizmetlerde yaşanan fiyat artışları TÜFE üzerinden incelenerek tüketicilerin satın alım güçlerindeki kayıpları göz önüne bu çalışma ile serilmektedir. Tüketiciler Mart ayında aldığı bir ürünü Mayıs ayında almak için daha fazla bir ücret ödemek zorunda kalmıştır.
Yazar tarafından oluşturulan güncel grafik, tablo ve rakamlarla yapılan araştırmanın ülkemizin son durumundaki Covid-19 pandemi sürecinde tüketicilerin alım güçlerini nasıl etkilediği gözlen önüne serilmeye çalışılmış ve bu tür yapılan araştırmalara bir kaynak olması düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Covid-19 Pandemisi, TÜFE, Enflasyon, TCMB, TÜİK
GÖRSEL DİZİNİ
Görsel 1: TÜFE Mart 2020 değişim oranları (%) 2
Görsel 2: TÜFE Mart 2020 yıllık değişim oranları (%) 3
Görsel 3: TÜFE Mart 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%) 3
Görsel 4: TÜFE Mart 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%) 4
Görsel 5: TÜFE Mart 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%) 5
Görsel 6: TÜFE Nisan 2020 değişim oranları (%) 5
Görsel 7: TÜFE Nisan 2020 yıllık değişim oranları (%) 6
Görsel 8: TÜFE Nisan 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%) 7
Görsel 9: TÜFE Nisan 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%) 8
Görsel 10: TÜFE Nisan 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%) 9
Görsel 11: TÜFE Mayıs 2020 değişim oranları (%) 10
Görsel 12: TÜFE Mayıs 2020 yıllık değişim oranları (%) 10
Görsel 13: TÜFE Mayıs 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%) 11
Görsel 14: TÜFE Mayıs 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%) 11
Görsel 15: TÜFE Mayıs 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%) 12
Görsel 16: TÜFE Haziran 2020 değişim oranları (%) 13
Görsel 17: TÜFE Haziran 2020 yıllık değişim oranları (%) 13
Görsel 18: TÜFE Haziran 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%) 14
Görsel 19: TÜFE Haziran 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%) 15
Görsel 20: TÜFE Haziran 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%) 15
Görsel 21: TÜFE Temmuz 2020 değişim oranları (%) 16
Görsel 22: TÜFE Temmuz 2020 yıllık değişim oranları (%) 16
Görsel 23: TÜFE Temmuz 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%) 17
Görsel 24: TÜFE Temmuz 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%) 18
Görsel 25: TÜFE Temmuz 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%) 19
Görsel 26: TÜFE, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişim oranları (%) 20
GİRİŞ
Covid-19 pandemisi ile ülkemizde ve dünyada birçok tüketiciler ekonomik olarak etkilendi. Pandemi sürecinde tüketicilerin satın aldıkları ürün ve hizmetlerde gözlemlenen fiyat artışları tüketicilerin alım güçlerini olumsuz etkiledi. Bu olumsuz etkilenme ve fiyatlardaki artış TÜİK Tüfe hesaplanmasında da ay ay gözlendi.
Bu hesaplamada gözlenen aylar sırası ile Mart, Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz ayları dır. Bu aylarda hesaplanan Tüfe oranları üzerinden bir inceleme yapılarak, tüketicilerin alım güçlerinin ne ölçüde azaldığı ortaya koyulmaya çalışılacaktır. Bu aylardaki tüketici satın alım güçlerindeki azalmanın yada artışın nasıl olduğu ve bunun nasıl bir yol izlendiği karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir.
Aylar üzerinde TÜİK hesaplamalarının nelere dayandığı ve gözlemlenen değişimlerin sebeplerinin neler olduğu ortaya koyulmaya çalışılacaktır. Çalışmalar neticesinde okuyucuya TÜİK Tüfe hesaplamalarındaki değişikler ve onları etkileyenler gösterilecektir.
Tüketicilerin satın aldıkları ürünlerin fiyatlarının nasıl değiştiği ve bu değişime neden olan faktörler gözlemlenerek bu faktörlere Covid-19 Pandemisinin nedenli etkilerinin olduğu bu çalışma ile ortaya çıkarılması sağlanacaktır.
Bu çalışmada siz değerli okurlara Covid-19 pandemisi sürecinde TÜFE hesaplaması baz alınarak tüketicilerin alım güçlerindeki azalmayı detaylı ve örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ay ay TÜFE hesaplama rakamları gözlenmiş ve bunların ekonomik boyutu karşılaştırılarak tüketicilerin alım güçleri ne ölçüde azaldığına değinilmiştir.
Pandemi birden çok yerde gözlenen ve geniş bir yayılım gösteren salgın hastalıklara verilen bir isimlendirmedir. Günümüze kadar dünya genelinde bakıldığında yakın dönemde Sars, Kuş Gribi, Domuz Gribi, Mers, Ebola gibi bir çok salgın hastalık gözlenmiştir. Covid-19’da bu salgın hastalıkların bir benzeridir.
Dünyada ilk kez 31.12.2019 tarihinde Çin’in Wuhan şehrinde tanımlanan Covid-19 kısa sürede dünyaya yayılmış ve birçok ülkede yüksek can kayıplarına neden olmuştur. Çin’de meydana gelen olaylardan sonra en erken önlem alan ülkeler arasında olan Türkiye, ilk vaka 11.03.2020 tarihinde gözlenmiştir. İlk vakanın tespitinden sonrada Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ile koordineli bir şekilde bütün devlet kuruluşları ortak tedbirler alarak pandemi sürecinin şeffaf yönetilmesini sağlamıştır.
Ülkemizin konjonktürel olarak içinde bulunduğu ekonomik durumda göz önüne alınınca Türkiye ekonomik olarak olumsuz etkilenen ülkelerden biridir. Covid-19 Pandemisi sürecinde kaynakların azalması, sektörlerde daralma, işsizlik oranlarında artış, gsmh ’de düşüş gibi sorunlarla karşılaşılmıştır. Gerçi içinde bulunduğu durumu hafifletmek için esnek çalışma, işçi ödenekleri, firmalara sağlanan krediler, vergi indirimleri sağlanmıştır. Bu politikalar ülke üzerinde doğrudan ve dolaylı yoldan maliyetler oluşturduğu gözlenmektedir. Gerek salgın maliyetleri olsun (test, tedavi, ilaç, tıbbı alet, maske), gerekse de toplam üretim daralmasına neden olmuştur.
Covid-19 pandemisin den her sektörde farklı etkilediği gözlenmektedir. Sektörlere bakıldığında bazıları yavaşlamış hatta durmuştur.[1] Bazı sektörler ise yükselmiş ve ivme kazanmıştır.[2] Tabi bu değişimler ithalat ve ihracat verilerinde de gözle görülecektir. Lakin genel itibari ile makro ekonomik verilere baktığımızda net bir azalma gözlenmektedir.
Geçtiğimiz süreçte makro ekonomik verilerde azalmanın net görebileceğinin basit anlaşılır bir örneği de birçok iktisatçının ve ekonomistin ortaya koyduğu enerji tüketiminin ekonomik büyümeyle ilişkisidir.[3] Bazı iktisatçılar elektrik tüketimi ve sanayi üretimi arasında oransal ifadeler bile belirlemişlerdir.
Yukarıda ifade edilenler üzerine bu konjonktürde bu araştırma çalışmasında TÜFE oranları üzerine incelemede bulunulacaktır.
Enflasyon kelimesini duyduğumuzda TÜFE kelimesini de duyarız. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından TÜFE, “Tüketicilerin satın aldıkları mal ve hizmetlerin fiyatlarında yaşanan değişimi ölçen endekstir.” şeklinde tanımlanmaktadır.[4]
TÜFE hane halkının kullandığı ürün ve hizmetlerden oluşur. TÜFE oranları her ay TÜİK tarafından hesaplanır ve yayınlanır. TÜİK hane halkının kullandığı ürün ve hizmetleri 418 ana harcama grubu altında toplamaktadır ve bu toplanan ana harcama gruplarının belirli ağırlıkları alınarak endeks değeri oluşturulmaktadır. Bu ana harcama gruplarına göre de her ayın 4’ünde bir istatistikî veri yayınlamaktadır. 418 ana harcama grubunda gıdalar, alkollü ve alkolsüz içecekler, meşrubatlar, bakliyatlar, elektrik kullanım ücretleri, su kullanım ücretleri, doğal gaz kullanım ücretleri, akaryakıt masrafları, ev mobilya eşyaları, ev beyaz eşya ürünleri, sağlık için ödenen hizmet bedelleri, eğiti ücretleri, ulaşım ödemeleri gibi birçok kalem yer almaktadır.
Ülkemizde Covid-19 ilk vaka gözlendiği ay olan Mart ayından itibaren Tüik tarafından yayınlanan Tüketici Fiyat Endeksleri üzerine sırası ile Nisan, Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarındaki değişimleri incelenmektedir.
TÜFE, Mart ayındaki değişimlere bakıldığında bir önceki aya göre %0,57, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2.29, bir önceki yıldaki aynı aya göre %11,86 ve on iki aylık ortalamaya göre %13,33 oranlarında artış gözlenmiştir.[5] TÜFE Mart 2020 ayındaki değişimleri Görsel 1 ve TÜFE Mart 2020 yıllık değişimler Görsel 2 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 1: TÜFE Mart 2020 değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mart 2020
Görsel 2: TÜFE Mart 2020 yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mart 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre baktığımızda bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en düşük olduğu %2,52 ile haberleşme grubunda yaşandığı gözlendi. Bu düşük artışı sırasıyla %6,18 ile giyim ve ayakkabı, %6,72 ile eğlence ve kültür, %7,69 ile ev eşyası oldu.
Bir önce yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana harcama grupları ise sırasıyla %40,19 ile alkollü içecekler ve tütün, %17,21 ile çeşitli mal ve hizmetler, %15,31 ile konut oldu. TÜFE Mart 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişimleri Görsel 3 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 3: TÜFE Mart 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mart 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimlere baktığımızda azalış en yüksek olduğu %1,91 ile ulaştırma grubunda yaşandığı gözlendi. Bu azalışı %0,05 ile haberleşme grubu takip etti. Aylık değişimlere baktığımızda artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla %2,78 ile sağlık, %1,95 ile gıda ve alkolsüz içecekler, %1,24 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimleri Görsel 4 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 4: TÜFE Mart 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mart 2020
TÜFE Mart 2020 endeksi kapsamında 418 maddenin 98’inde ortalama fiyatlarında düşüş gözlenirken, 32’sinde ortalama fiyatlarında değişim olmamıştır. 288 maddesinde ise ortalama fiyatlarında artış gözlenmiştir.
TÜFE Mart 2020 ayının genel özeti Görsel 5 dir. Bu kısma kadar anlatılmak istenen Görsel 5 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 5: TÜFE Mart 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mart 2020
TÜFE, Nisan ayındaki değişimlere bakıldığında bir önceki aya göre %0,85, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3.16, bir önceki yıldaki aynı aya göre %10,94 ve on iki aylık ortalamaya göre %12,66 oranlarında artış gözlenmiştir.[6] TÜFE Nisan 2020 ayındaki değişimleri Görsel 6 ve TÜFE Nisan 2020 yıllık değişimler Görsel 7 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 6: TÜFE Nisan 2020 değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Nisan 2020
Görsel 7: TÜFE Nisan 2020 yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Nisan 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre baktığımızda bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en düşük olduğu %1,55 ile haberleşme grubunda yaşandığı gözlendi. Bu düşük artışı sırasıyla %4,90 ile giyim ve ayakkabı, %4,91 ile eğlence ve kültür, %5,54 ile ulaşım sektörü oldu.
Bir önce yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana harcama grupları ise sırasıyla %31,32 ile alkollü içecekler ve tütün, %20,34 ile çeşitli mal ve hizmetler, %14,52 ile konut sektörü oldu. TÜFE Nisan 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişimleri Görsel 8 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 8: TÜFE Nisan 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Nisan 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimlere baktığımızda azalış en yüksek olduğu %1,83 ile ulaştırma grubunda yaşandığı gözlendi. Bu azalışı %1,23 ile haberleşme grubu, %0,67 ile eğlence ve kültür, %0,32 ile konut sektörü takip etti. Aylık değişimlere baktığımızda artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla %4,66 ile çeşitli mal ve hizmetler, %4,08 ile giyim ve ayakkabı ve %2,53 ile gıda ve alkolsüz içecek sektörü oldu. TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimleri Görsel 9 ’da gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 9: TÜFE Nisan 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Nisan 2020
TÜFE Nisan 2020 endeksi kapsamında 418 maddenin 87 ’inde ortalama fiyatlarında düşüş gözlenirken, 61 ’inde ortalama fiyatlarında değişim olmamıştır. 270 maddesinde ise ortalama fiyatlarında artış gözlenmiştir.
TÜFE Nisan 2020 ayının genel özeti Görsel 10 dir. Bu kısma kadar anlatılmak istenen Görsel 10 ’da gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 10: TÜFE Nisan 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Nisan 2020
TÜFE, Mayıs ayındaki değişimlere bakıldığında bir önceki aya göre %1,36, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4.57, bir önceki yıldaki aynı aya göre %11,39 ve on iki aylık ortalamaya göre %12,10 oranlarında artış gözlenmiştir.[7] TÜFE Mayıs 2020 ayındaki değişimleri Görsel 11 ve TÜFE Mayıs 2020 yıllık değişimler Görsel 12 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 11: TÜFE Mayıs 2020 değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mayıs 2020
Görsel 12: TÜFE Mayıs 2020 yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mayıs 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre baktığımızda bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en düşük olduğu %2,98 ile haberleşme grubunda yaşandığı gözlendi. Bu düşük artışı sırasıyla %3,74 ile eğlence ve kültür, %6,69 ile ulaştırma sektörü, %7,68 ile giyim ve ayakkabı sektörü oldu.
Bir önce yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana harcama grupları ise sırasıyla %21,41 ile alkollü içecekler ve tütün, %20,86 ile çeşitli mal ve hizmetler, %14,45 ile konut sektörü oldu. TÜFE Mayıs 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişimleri Görsel 13 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 13: TÜFE Mayıs 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mayıs 2020
TÜFE Mayıs 2020 ’de azalış gösteren ana grup gözlenmedi. TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimlere baktığımızda en düşük artış %0,16 ile lokanta ve oteller grubunda yaşandığı gözlendi. Bu artışı %0.22 ile sağlık, %0.24 ile gıda ve alkolsüz içekler sektörü oldu. Aylık değişimlere baktığımızda artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla %6,85 ile giyim ve ayakkabı, %3,30 ile ulaştırma ve %1,92 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimleri Görsel 14 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 14: TÜFE Mayıs 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mayıs 2020
TÜFE Mayıs 2020 endeksi kapsamında 418 maddenin 66 ’sinde ortalama fiyatlarında düşüş gözlenirken, 70 ’inde ortalama fiyatlarında değişim olmamıştır. 282 maddesinde ise ortalama fiyatlarında artış gözlenmiştir.
TÜFE Mayıs 2020 ayının genel özeti Görsel 15 dir. Bu kısma kadar anlatılmak istenen Görsel 15 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 15: TÜFE Mayıs 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Mayıs 2020
TÜFE, Haziran ayındaki değişimlere bakıldığında bir önceki aya göre %1,13, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5.75, bir önceki yıldaki aynı aya göre %12,62 ve on iki aylık ortalamaya göre %11,88 oranlarında artış gözlenmiştir.[8] TÜFE Haziran 2020 ayındaki değişimleri Görsel 16 ve TÜFE Haziran 2020 yıllık değişimler Görsel 17 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 16: TÜFE Haziran 2020 değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Haziran 2020
Görsel 17: TÜFE Haziran 2020 yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Haziran 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre baktığımızda bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en düşük olduğu %4,84 ile haberleşme grubunda yaşandığı gözlendi. Bu düşük artışı sırasıyla %6,32 ile eğlence ve kültür, %9,74 ile ev eşyası ve %10,66 ile giyim ve ayakkabı sektörü oldu.
Bir önce yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana harcama grupları ise sırasıyla %22,41 ile alkollü içecekler ve tütün, %19,80 ile çeşitli mal ve hizmetler, %14,95 ile konut sektörü oldu. TÜFE Haziran 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişimleri Görsel 18 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 18: TÜFE Haziran 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Haziran 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimlere baktığımızda azalış gösteren tek ana grup %1,60 ile gıda ve alkolsüz içecek sektörü oldu. En az artış gösteren gruplar ise %0,70 ile konut, %0,87 ile alkollü içecekler ve tütün, %0,97 ile çeşitli mal ve hizmet sektörü oldu. Haziran 2020 ayında artışın yüksek olduğu grupları ise sırasıyla %4,49 ile ulaştırma, %2,83 ile lokanta ve oteller ve %2,45 ile eğlence ve kültür sektörü oldu. TÜFE Haziran 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişimleri Görsel 19 ’da gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 19: TÜFE Haziran 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Haziran 2020
TÜFE Haziran 2020 endeksi kapsamında 418 maddenin 71 ’inde ortalama fiyatlarında düşüş gözlenirken, 57 ’sinde ortalama fiyatlarında değişim olmamıştır. 290 maddesinde ise ortalama fiyatlarında artış gözlenmiştir.
TÜFE Haziran 2020 ayının genel özeti Görsel 10 dir. Bu kısma kadar anlatılmak istenen Görsel 20 ’da gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 20: TÜFE Haziran 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Haziran 2020
TÜFE, Temmuz ayındaki değişimlere bakıldığında bir önceki aya göre %0,58, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,37, bir önceki yıldaki aynı aya göre %11,76 ve on iki aylık ortalamaya göre %11,51 oranlarında artış gözlenmiştir.[9] TÜFE Temmuz 2020 ayındaki değişimleri Görsel 21 ve TÜFE Temmuz 2020 yıllık değişimler Görsel 22 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 21: TÜFE Temmuz 2020 değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Temmuz 2020
Görsel 22: TÜFE Temmuz 2020 yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Temmuz 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre baktığımızda bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en düşük olduğu %5,81 ile haberleşme grubunda yaşandığı gözlendi. Bu düşük artışı sırasıyla %6,04 ile eğlence ve kültür, %7,78 ile ev eşyası sektörü ve %8,81 ile ulaştırma sektörü oldu.
Bir önce yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana harcama grupları ise sırasıyla %21,90 ile çeşitli mal ve hizmetler, %21,78 alkollü içecekler ve tütün, %14,17 ile sağlık sektörü oldu. TÜFE Temmuz 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişimleri Görsel 23 ’de gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 23: TÜFE Temmuz 2020 ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Temmuz 2020
TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimlere baktığımızda azalış en yüksek olduğu %3,48 ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşandığı gözlendi. Bu azalışı %1,28 ile gıda ve alkolsüz içecek sektörü takip etti. Aylık değişimlere baktığımızda artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla %2,44 ile ulaştırma, %2,39 ile çeşitli mal ve hizmetler, %2,38 ile ev eşyası sektörü oldu. TÜFE ana harcama gruplarına göre aylık değişimleri Görsel 24 ’da gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 24: TÜFE Temmuz 2020 ana harcama gruplarına göre aylık değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Temmuz 2020
TÜFE Temmuz 2020 endeksi kapsamında 418 maddenin 111 ’inde ortalama fiyatlarında düşüş gözlenirken, 54 ’inde ortalama fiyatlarında değişim olmamıştır. 253 maddesinde ise ortalama fiyatlarında artış gözlenmiştir.
TÜFE Temmuz 2020 ayının genel özeti Görsel 25 dir. Bu kısma kadar anlatılmak istenen Görsel 25 ’da gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 25: TÜFE Temmuz 2020 ayında gözlenen ana harcama gruplarındaki değişim oranları (%)
Kaynak: TÜİK. (2020). TÜFE Temmuz 2020
Ülkemizde Covid-19 pandemisi yaşandığı Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarındaki TÜFE oranlarındaki değişimlere üç ana karşılaştırma ile inceleceğiz.
Görsel 26: TÜFE, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişim oranları (%)
|
AY |
Bir Önceki Ay ’a Göre Değişim (%) |
Bir Önceki Yılın Aralık Ayına Göre Değişim (%) |
Bir Önceki Yıldaki Aynı Ay’a Göre Değişim (%) |
On İki Aylık Ortalamaya Göre Değişim (%) |
|
MART |
0,57 |
2,29 |
11,86 |
13,33 |
|
NİSAN |
0,85 |
3,16 |
10,94 |
12,66 |
|
MAYIS |
1,36 |
4,57 |
11,39 |
12,10 |
|
HAZİRAN |
1,13 |
5,75 |
12,62 |
11,98 |
|
TEMMUZ |
0,58 |
6,37 |
11,76 |
11,51 |
Kaynak: Yazar tarafından oluşturulmuştur.
İlk karşılaştırmamız TÜFE ’nin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişim oranlarına bakıldığında Covid-19 pandemisi sırasındaki bir önceki ay’a göre değişimlerin TÜFE oranlarını Mayıs ve Haziran aylarında %1 ’in üzerine çıkması tüketicilerin satın aldığı ürün ve hizmetlerin fiyatlarındaki ortalama fiyat artışının normalin üzerinde olduğu göstermektedir. Mart, Nisan ve Temmuz aylarında ise %1’in altında hesaplanarak tüketicinin satın aldığı ürün ve hizmetlerin fiyatlarındaki normal artışı gözlenmekte. Bu artışın normal diye ifade etmemizin sebebi aslında bir önceki aya göre artış hızının beklenenden fazla ve bir anormal yükseliş göstermediğini ifade etmekti. Covid-19 pandemisin de Mayıs, Haziran aylarında hastalığın etkisi net bir şekilde gözlemlenerek tüketiciye yansımaktadır. Tüketicinin satın aldığı ürünlerin fiyatlarında beklenmeyen bu artış tüketiciyi zor durumda bırakmıştır. TÜFE ’deki bu yaşanan değişimlerden anlaşılacağı üzere tüketicinin satın alma gücünün azaldığını ifade etmektedir. Tüketiciler Covid-19 pandemisi sürecinde alım güçlerini kaybetmiştir. Görsel 26 ’nın birinci sütunundaki oranlardan gözlemleyebilirsiniz.
TÜFE ’nin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişim oranlarına bakıldığında Covid-19 pandemisi sırasındaki bir önceki yılın Aralık ayına göre değişimlerin TÜFE oranlarını incelediğimizde pandeminin başlangıcından itibaren oransal olarak bir artış yaşandığı gözlenmektedir. Tüketici satın aldığı ürünlerin fiyatlarında gözlemlenen bu artış tüketicin alım gücünü bir önceki yılın Aralık ayına göre kıyasladığımızda alım gücünün eridiğini ifade etmektedir. Yani Mart ayında bir önceki yılın Aralık ayına göre tüketici alım gücünü %2,29 oranında kaybetmiştir. Tüketici bir önceki yılın Aralık ayında aldığı bir ürünü Mart ayında almak için daha fazla bir ödeme yapması gerekmektedir. Bu alım gücünü kaybetmeye tüketici devam etmiş bu kayıp sırasıyla Nisan ayında bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,16, Mayıs ayında bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,57, Haziran ayında bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,75, Temmuz ayında bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,37 oranlarında gözlenmiştir. Görsel 26 ’nın ikinci sütununda yer alan rakamlardan gözlemleyebilirsiniz
TÜFE ’nin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişim oranlarına bakıldığında Covid-19 pandemisi sırasındaki bir önceki yılındaki aynı aya göre değişimlerin TÜFE oranlarını incelediğimizde pandeminin başlangıcından itibaren oransal olarak bir yüksek artış yaşandığı gözlenmese de %10 -%11 bandlarında yer alması tüketicinin bir önceki yıldaki aynı ayına göre alabildiği bir ürünü %10 -%11 daha fazla ücret ödeyerek sahip olabilmekte. Covid-19 pandemisi tüketiciyi bu fiyat artışlarında dolayı alım gücünü etkilemiş ve buda tüketiciyi zor durumda bırakmıştır. Görsel 26 ’nın üçüncü sütununda yer alan rakamlardan gözlemleyebilirsiniz.
TÜFE ’nin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişim oranlarına bakıldığında Covid-19 pandemisi sırasındaki on iki aylık ortalamaya göre değişimlerin TÜFE oranlarını incelediğimizde pandeminin başlangıcından itibaren oransal olarak bir azalış yaşandığı gözlenmektedir. Bir oransal azalış gözlense dahi %10’un üzerinde gözlenmesi ülkemizde tüketicilerin alım gücünün on iki aylık ortalamada %10’un üzerlerinde kaybettiğini ifade etmektedir. Görsel 26 ’nın dördüncü sütununda yer alan rakamlardan gözlemleyebilirsiniz.
Görsel 27: TÜFE endeksinde yer alan 418 maddenin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki değişimler.
|
AY |
Ortalama Fiyatlarda Düşüş Gözlemlenen Maddelerin Sayısı |
Ortalama Fiyatlarda Değişim Gözlemlenmeyen Maddelerin Sayısı |
Ortalama Fiyatlarda Artış Gözlemlenen Maddelerin Sayısı |
|
MART |
98 |
32 |
288 |
|
NİSAN |
87 |
61 |
270 |
|
MAYIS |
66 |
70 |
282 |
|
HAZİRAN |
71 |
57 |
290 |
|
TEMMUZ |
111 |
54 |
253 |
Kaynak: Yazar tarafından oluşturulmuştur.
TÜFE endeksi hesaplanırken hesaplamaya 418 madde yer almaktadır. Bu toplam 418 maddenin endeks değerlindeki değişiklikler göz önüne alınarak ortalama fiyatlarda düşüş gözlenen, değişim olmayan, artış gözlenen madde sayılarında değişimler gözlenmektedir.
Görsel 27 ’den de gözleneceği üzere TÜFE endeksinde yer alan 418 maddenin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki gözlenen değişimlerde ortalama fiyatı düşüş gözlemlenen madde sayısı en az 66 ile Mayıs ayı olmuştu. Mayıs ayında bir önceki aya göre tüketicilerin satın aldığı ürünlerde ortalama fiyat artışlarının madde sayısı yüksekliği dikkat çekmiştir. Mayıs ayında dikkat çeken bir husus ise ortalama fiyatlarda değişim gözlenmeyen madde sayısıdır. TÜFE endeksinde yer alan 418 maddenin Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarındaki gözlenen ortalama fiyatlarda değişim gözlenmeyen en yüksek madde sayısına olan 70 ’e sahiptir. Temmuz ayı incelendiğinde Covid-19 pandemisi sonrası normalleşme sürecinin başladığının ilk adımları gözlenmekte ve ortalama fiyatlarda düşüş gözlenen 111 madde sayısı ile pandemi sürecindeki en yüksek sayıya ulaşılmıştır.
Görsel 28: TÜFE Endeksinde Ana Harcama Gruplarından Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarında Yıllık Artışın ve Aylık Azalışın Gözlendiği Gruplar.
|
AY |
Yıllık Artışın En Düşük Olduğu Ana Harcama Grubu |
Aylık Azalışın En Yüksek Olduğu Ana Harcama Grubu |
|
MART |
Haberleşme Grubu |
Ulaştırma Grubu |
|
NİSAN |
Haberleşme Grubu |
Ulaştırma Grubu |
|
MAYIS |
Haberleşme Grubu |
Lokanta ve Oteller Grubu |
|
HAZİRAN |
Haberleşme Grubu |
Gıda ve Alkolsüz İçecekler Grubu |
|
TEMMUZ |
Haberleşme Grubu |
Giyim ve Ayakkabı Grubu |
Kaynak: Yazar tarafından oluşturulmuştur.
Görsel 27 ’de ifade edilmeye çalışılan TÜFE endeksinde yer alan 418 maddenin Ana Harcama grupları altında yer almaktadır. Görsel 28 ’de TÜFE Endeksinde Ana Harcama Gruplarından Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz Aylarında Yıllık Artışın ve Aylık Azalışın Gözlendiği Gruplar gösterilmeye çalışılmıştır. Görsel 28 ’den de gözleneceği üzere Covid-19 pandemisi yaşandığı Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarında yıllık artışın en düşük olduğu ana harcama grubu Haberleşme Grubu olmuştur. Covid-19 pandemisi yaşandığı Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarında aylık azalışın en yüksek olduğu ana harcama grubu ise aylara göre farklılık göstermiştir. Mart ve Nisan aylarında Ulaştırma Grubunda gözlemlenirken, Mayıs ayında Lokanta ve Oteller Grubunda, Haziran ayında Gıda ve Alkolsüz İçecekler Grubunda, Temmuz ayında ise Giyim ve Ayakkabı Grubunda gözlemlenmiştir.
Covid-19 pandemisi yaşandığı aylarda Haberleşme Grubunda yüksek yıllık artış gözlemlenmezken, pandeminin ilk ortaya çıktığı aylarda Ulaştırma Grubu kötü etkilen ana harcama grublarından olumuş ve bu grubu sırasıyla Lokanta ve Oteller Grubu, Gıda ve Alkolsüz İçecekler Grubu, Giyim ve Ayakkabı Grubunda gözlemlenmiştir.
Covid-19 pandemisi yaşandığı Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarındaki TÜFE oranlarından da anlaşılacağı üzere tüketicilerin alım gücü her zamankiden daha fazla kaybolmuş ve tüketiciler dün satın alabildikleri bir ürünü bugün en zamankinden daha yüksek fiyatlara sahip olabilmişlerdir.
SONUÇ
Türkiye’de ekonomideki değişimleri hesaplamak üzerine birçok sistem vardır. Bu hesaplamalarda enflasyon öneme sahiptir. Enflasyon hesaplamasında da TÜFE hesaplanması önceliğe sahiptir. Tüketicilerin satın aldıkları ürün ve hizmetlerde gözlemlenen fiyat artışlarını en iyi ifade edilen hesaplama TÜİK tarafından TÜFE ile sağlanmıştır.
TÜFE, tüketicilerin alım güçlerini ölçmekte önemli bir kriterdir. Hane halkının alım gücünü gösteriri ve aynı zamana enflasyonunda belirtisidir. Bu çalışmada Covid-19 pandemisi sürecinde tüketicilerin alım güçlerini ne ölçüde ve hangi sektörlerde kaybettiğini gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışma ile Covid-19 pandemisinin ekonomik ve sosyal boyutuna değinilerek tüketicilere yansımasının nasıl gerçekleştiği gözlenmiştir.
TÜFE’nin ne olduğu ve nasıl hesaplandığına değinilmesinin yanı sıra TÜFE’yi etkileyen faktörleride inceleme fırsatı bulunmuştur. Bu inceleme neticesinde Covid-19 pandemisinin hangi ayda ne denli bir etkisi olduğu gözler önüne serilmiştir.
Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarının karşılaştırılmalı inceleme sonucunda değişimler belirlenmiş ve bu belirlenen değişimlerin nedenleri ortaya çıkarılmıştır. Bir önceki aya, bir önceki yılın Aralık ayına, bir önceki yılın aynı ayına göre karşılaştırmalara bakıldığında Haziran ayında TÜFE’nin değişim oranının yüksek olması gözlenmiştir. Lakin on iki aylık ortalama değişime bakıldığında ise Covid-19 pandemisinin ülkemizde ilk ortaya çıktığı ay olan Mart ayında çok yüksek bir değişim olmasıda gözlerden kaçmayan bir husus olmuştur
Covid-19 pandemisi sırasında 418 madedenin en az yarısından fazlasında değişim gözlenmesi de ülkemizdeki satın alınan malları yada ürünlerin ne kadar fiyat oynaklığı olduğunun birer göstergesi oldu. Yıllık Artışın ve Aylık Azalışın Gözlendiği Gruplara bakıldığında ise Haberleşme Grubunun yıllık ana harcama gruplarında en düşük olması ve bunu Covid-19 pandemi sürecindeki aylarda devam etmesi şaşırtan bir sonuç oldu. Covid-19 pandemi sürecindeki aylık azalışın en yüksek olduğu ana harcama gruplarındaki değişimler ise beklenen ve yansıyan sektörlerde hesaplandı.
Covid-19 pandemisi yaşandığı Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarındaki TÜFE oranlarından da anlaşılacağı üzere tüketicilerin alım gücü her zamankiden daha fazla kaybolmuş ve tüketiciler dün satın alabildikleri bir ürünü bugün en zamankinden daha yüksek fiyatlara sahip olabilmişlerdir
Yasal Uyarı: Bu yazı https://www.tesadernegi.org/ da yayınlanmıştır. Ümit Güven AKÇAKAYA, Covid-19 Pandemisi Sürecinde TÜFE Üzerine Bir İnceleme,Belediye Ekonomisinde Belediye Başkanlığı Makamının Görev ve Yetkileri, TESAD, 06.09.2020, https://www.tesadernegi.org/covid-19-pandemisi-surecinde-tufe-uzerine-bir-inceleme.html?ddcc5d&ddcc5d
KAYNAKÇA
– TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) (2013), Enflasyon ve Fiyat İstikrarı. Ankara
– Türkiye Bilimler Akademisi (2020). Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu (34).Ankara: TÜBA.
– Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırma Enstitüsü (2020). Kovid-19 Salgınının Ekonomik Etkileri.Ankara: ULİSA
-Sarı, Cihan (2020). “Covid-19 Pandemi Sürecinin Ekonomik Etkileri”
-Türkiye İstatistik Kurumu, Tüketici Fiyat Endeksi, Mart 2020. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33864 (ET:20.08.2020)
-Türkiye İstatistik Kurumu, Tüketici Fiyat Endeksi, Nisan 2020. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33865 (ET:21.08.2020)
-Türkiye İstatistik Kurumu, Tüketici Fiyat Endeksi, Mayıs 2020. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33866 (ET:22.08.2020)
-Türkiye İstatistik Kurumu, Tüketici Fiyat Endeksi, Haziran 2020. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33867 (ET:23.08.2020)
-Türkiye İstatistik Kurumu, Tüketici Fiyat Endeksi, Temmuz 2020. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33868 (ET:24.08.2020)
-
Örn: Hava yolu ulaşımı,kara yolu ulaşımı,eğlence-otelcilik gibi turizme dayalı sektörler. ↑
-
Örn: Temizliğe dayalı sektörler, maske yapımı, çevrimiçi programlar. ↑
-
Bunlardan en bileni ve yaygın olanı Can Usta ’nın “Türkiye ’de Enerji Tüketimi Ekonomik Büyüme İlişkisinin Bölgesel ve Sektörel Analizi” isimli doktora tezidir. ↑
-
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Enflasyon ve Fiyat İstikrarı 2013:10 ↑
-
TÜFE hesaplamalarında Tüik tarafından 2003 yılı baz yıl olarak alınmaktadır. (2003=100) ↑
-
TÜFE hesaplamalarında Tüik tarafından 2003 yılı baz yıl olarak alınmaktadır. (2003=100) ↑
-
TÜFE hesaplamalarında Tüik tarafından 2003 yılı baz yıl olarak alınmaktadır. (2003=100) ↑
-
TÜFE hesaplamalarında Tüik tarafından 2003 yılı baz yıl olarak alınmaktadır. (2003=100) ↑
-
TÜFE hesaplamalarında Tüik tarafından 2003 yılı baz yıl olarak alınmaktadır. (2003=100) ↑
